ဖန္ခါးသီး

Botanical Name : Terminalia chebula Retz

Myanmar Name: ဖန္ခါးသီး

English Name: Chebulic Myribalan

Family : COMBERTACEAE

Distribution : ျမန္မာႏုိင္ငံ တ၀ွမ္းလုံး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔စြာ ေပါက္ေရာက္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ အလယ္ပုိင္းႏွင့္ ေတာင္ေပၚ ေဒသမ်ားတြင္ အမ်ားဆုံး ေတြ႔ရသည္။ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံ၌လည္း ေပါက္ေရာက္သည္။ သဘာ၀ အေလ်ာက္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ စုိက္ပ်ိဳးပင္ အျဖစ္ေသာ္လည္းေကာင္း ေပါက္ေရာက္သည္။

Appearance : ပင္ႀကီးမ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး ပင္စည္ေျဖာင့္ ျဖစ္သည္။ ရြက္ဆုိင္ ဆန္ဆန္ ထြက္သည္။ ႏူးညံ့၏။ ပုံသ႑ာန္မွာ ဘဲဥပုံ (သို႔) ရွည္ေမ်ာေမ်ာ ဘဲဥပုံ ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ အရြက္မ်ားေပၚတြင္ ေငြေရာင္ ေမြးညွင္းမ်ား ရွိသည္။ ရြက္ထိပ္ခၽြန္၍ ရြက္ေၾကာမ်ား ထင္ရွားစြာ ေတြ႔ရသည္။ အျဖဴေရာင္ (သို႔) အ၀ါေရာင္ သန္းသည္။ ပန္းပြင့္ရနံ႔မွာ ျပင္းသည္။ ဧၿပီလႏွင့္ ေမလတြင္ ပန္းပြင့္သည္။ အသီးမွာ ေျပာင္ေခ်ာ၍ မာသည္။ တစ္ေစ့သီး ျဖစ္သည္။ ပုံသ႑ာန္မွာ ဘဲဥပုံ ဆန္ဆန္ျဖစ္ၿပီး ထိပ္ဖ်ားခၽြန္သည္။ အသားထူ၏။ အရသာမွာ ဖန္၏။ ႏုိ၀င္ဘာလမွ ဇန္န၀ါရီလ အထိသီးသည္။ အေစ့မွာ အ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္ ရွိသည္။

Useful Part : အသီး၊ အေစ့၊ အေခါက္၊ အရြက္ တုိ႔ကုိ ေဆးဖက္တြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး သုံးၾကသည္။ အသီးကုိ တုိ႔စရာအျဖစ္ ထမင္း၀ုိင္းတြင္ ထည့္သြင္း စားသုံးသည္။

Usage : အသီးကုိ အမႈန္႔ျပဳ၍ ပ်ားရည္၊ ေထာပတ္တုိ႔ႏွင့္ ေရာစပ္ ေသာက္သုံးပါက အားကုိ ျဖစ္ေစပါသည္။ သြားေရာဂါႏွင့္ သြားဖုံးေရာင္ျခင္း မ်ားအတြက္ ငုံေထြး ေဆးရည္အျဖစ္ သုံးသည္။ အနာေဆြး၊ အနာေဟာင္းမ်ားႏွင့္ ထိခုိက္ရွနာမ်ားကို ေပ်ာက္ေစသည္။ ဖန္ခါးသီးကုိ အမႈန္႔ျပဳ၍ အေျခာက္ခံၿပီး ႏွမ္းဆီႏွင့္ ေရာေႏွာ၍ လိမ္းေပးပါက အေရျပား ေပၚမွ ယားနာမ်ား ေပ်ာက္ေစသည္။ ထုိအမႈန္႔ကုိ သိေႏၶာဆားႏွင့္ ဆတူေရာ၍ လွ်က္ပါက ႀကိဳ႕ထုိးေရာဂါ ေပ်ာက္ေစႏုိင္သည္။ ဖန္ခါးသီး အေျခာက္သည္ အစာမေၾက ေရာဂါကို ေပ်ာက္ေစႏုိင္သည္။ အသီးသည္ နာတာရွည္ ၀မ္းသြားျခင္း၊ ၀မ္းကုိက္ျခင္းကုိ ေပ်ာက္ေစႏုိင္သည္။ ေလေရာဂါႏွင့္ လိပ္ေခါင္း ေရာဂါမ်ားကို ႏုိင္နင္းစြာ ေပ်ာက္ကင္းႏုိင္သည္။ အေခါက္ကို ဆီးေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ သုံးသည္။ ႏွလုံး အားတုိးေဆးတြင္လည္း အေခါက္မႈန္႕ကို ထည့္သြင္း ေဖာ္စပ္သည္။ ထိခုိက္ရွနာမ်ားတြင္ ေသြးတိတ္ေစရန္ အေခါက္မႈန္႔ကို သိပ္ေပးရသည္။